Tijdens onze reis door Kroatië zullen jullie er niet naast kunnen kijken : de Kroatische vlag is zeer aanwezig in het straatbeeld, veel meer dan wij in België met onze Belgische vlag gewend zijn.
Daarnaast kennen de Kroaten heel goed hun volkslied en zingen het graag mee bij de vele gelegenheden waarop dit van toepassing is. Let er bijvoorbeeld maar eens op aan het begin van een voetbal-interland en vergelijk het met het gemompel van de Rode Duivels.
De titel van het volkslied is “Lijepa naša domovino” wat zoveel betekent als “Ons mooie vaderland”.
Je kan het hieronder lezen in het Kroatisch en het Nederlands en/of het beluisteren op youtube.
Waar komt deze grote vaderlandsliefde vandaan ?
Het heeft alles te maken met de woelige geschiedenis van Kroatië. En met name de moeizame en slechts heel recente evolutie naar een eigen onafhankelijke staat.
Het koninkrijk Kroatië ontstond in 925, onder koning Tomislav. Veel straten in Kroatië zijn nog naar deze eerste koning genoemd. Dit koninkrijk heeft officieel bestaan tot in 1918(!), het einde van de eerste Wereldoorlog.
Maar echt onafhankelijk waren ze slechts in de eerste 2 eeuwen. Vanaf de jaren 1100 was het koninkrijk Kroatië non-stop overheerst. De belangrijkste bezetters waren de Venetianen, de Hongaren en de Oostenrijkers. Maar ook Napoleon was een tijdje heer en meester over het hele gebied. En de Ottomanen hebben de hoofdstad Zagreb weliswaar nooit kunnen innemen maar zijn toch dicht genaderd.
Aan het einde van Wereldoorlog 1 kwamen de bezette gebieden van de verliezers “vrij”. Slovenië en Kroatië werden dus verlost van de Oostenrijkers en Servië zag eindelijk de Ottomanen vertrekken.
Toch werden Kroatië en zijn buren (nog) geen onafhankelijke staten. Er werd een nieuw koninkrijk bij elkaar gepuzzeld van alle zuidslavische gebieden samen. Niemand van de volkeren in dat nieuwe land mocht zich achtergesteld voelen. En daarom kreeg het koninkrijk een politiek correcte maar heel lange naam : “Koninkrijk van de Serviërs, de Kroaten en de Slovenen”.
Erg handig is zo’n gedrocht van een naam niet en dus koos men nauwelijks 10 jaar later al voor de naam Jugoslavija. Dat is een politiek onbezwaarde en heel logische naam : het woordje “jug” betekent in de Slavische talen “zuid”.
De mening van de bevolking zelf was niet gevraagd en er was nauwelijks iemand gelukkig met deze samensmelting. Koning Alexander was van Servische afkomst en deed weinig moeite om te verbergen dat hij Servië bevoordeelde. In de andere deelstaten, zoals Kroatië, was hij daardoor al snel gehaat.
In 1934, tijdens een staatsbezoek aan Frankrijk werd Alexander vermoord door Vlado Tsjernozemski. De aanslagpleger zelf werd ook dodelijk gewond en naar zijn motieven kon niet meer gevraagd worden. Maar de man was van Macedonische afkomst en had al wat nationalistische aanslagen op zijn kerfstok.
De spanningen in het nieuwbakken koninkrijk lopen hoger en hoger op en Hitler en zijn strategen spelen hier handig op in. De Kroaten laten zich meeslepen en worden onder leiding van de fascist Ante Pavelic (van de Ustashas) officieel onafhankelijk… maar in de praktijk een marionettenregering van nazi-Duitsland.
Tijdens Wereldoorlog 2 doet Kroatië dus ook mee aan de deportatie van Joden en andere door de nazi’s ongewenste burgers. Tegelijk vermoordde het regime van Pavelic ook grote aantallen Serviërs en Bosniërs. Het concentratiekamp Jasenovac is daarvan tot op vandaag nog de tastbare, pijnlijke herinnering.
Ene Josip Broz Tito start vanuit het Bosnische binnenland in 1943 met een communistisch geïnspireerde verzetsorganisatie, de AVNOJ. De Duitse bezetter heeft op dat moment grotere zorgen dan Joegoslavië en concentreert zijn militaire kracht elders. Hierdoor zal Tito, gesteund door steeds meer burgers, langzaam maar zeker vooruitgang boeken en heeft hij in 1945 het volledige Joegoslavische gebied onder controle.
Onder goedkeurend oog van Stalin en het wegkijkend oog van de Westerse geallieerden wordt dan in 1945 de staat Joegoslavië her-opgericht, niet meer als koninkrijk maar wel als “socialistische federale republiek”, aanleunend bij Moskou en het Warschaupact.
Omwille van de “foute” keuzes die Kroatië maakte tijdens Wereldoorlog 2 hebben de Kroaten zich hierbij neer te leggen, niemand vraagt naar hun mening. Hun streven naar onafhankelijkheid moet dus nog een paar decennia in de koelkast.
Tito wordt de facto president voor het leven.
Wie het politiek niet met hem eens is (en daar te veel mee te koop loopt) wordt opgepakt en gevangen gezet op het eiland Goli Otok. Er is ook sprake van vergiftiging van politieke tegenstanders. Nee, een model-democratie is Joegoslavië zeker niet.
Toch wordt Tito erg populair in zowel binnen- als buitenland.
Hij draagt in zijn beleid heel veel zorg voor het evenwicht tussen de verschillende volkeren in de deelstaten.
Zelf is hij trouwens de perfecte compromis-Joegoslaaf : hij werd geboren in Kroatië, uit een gemengd Sloveens-Kroatisch koppel. En door de hoofdstad in Beograd(Belgrado) te behouden en er zich te vestigen houdt hij de Serviërs te vriend. Weliswaar wonen er ook nog Bosniërs, Montenegrijnen, Macedoniërs, Albanezen en Hongaren in Joegoslavië maar die zijn zowel in aantal als in economisch belang minder van tel.
Begin jaren ’50 breekt hij met Stalin en maakt van Joegoslavië een ongebonden land. Hij maakt zich hierdoor populair bij westerse leiders en kan rekenen op gulle kredietlijnen in sterke munten. Hiermee verhoogt hij kunstmatig de welvaart van de modale Joegoslaaf die zich vergelijkt met lotgenoten in echte Oostbloklanden zoals Bulgarije, Roemenië of – erger nog – Albanië en prijst zich vervolgens gelukkig.
Bovendien mogen de Joegoslaven vrij het land in en uit en is er veel economische migratie naar met name West-Duitsland. Deze migranten pompen ook veel westers geld in de Joegoslavische economie.
Maar als Tito sterft in 1980 gaat alles steil bergaf. Er is geen opvolger klaargestoomd. Men beslist dan maar dat elk van de deelstaten iemand naar Belgrado mag sturen. Die 6 personen zitten dan allemaal samen op de stoel van de president. Dat werkt natuurlijk niet en leidt enkel nog tot oeverloze discussies en heel weinig beleid.
Dit is niet het soort leiders waar de westerse regeringen vertrouwen in kunnen hebben. De kredietlijnen worden dan ook stopgezet… met een ongekend diepe economische crisis tot gevolg.
Ik herinner me hoe ik als zestienjarige in 1988 voor de laatste keer samen met mijn ouders op reis was in Joegoslavië. Mijn zakgeld in harde Belgische franken was dankzij de hyperinflatie werkelijk élke dag een pak meer dinars waard.
Er zijn op dat moment twee deelstaten die zorgen voor zowat alle inkomsten in westerse deviezen van Joegoslavië. Dat zijn Slovenië met zijn relatief moderne en export-waardige industrie en Kroatië met zijn inkomsten uit toerisme.
Beide deelstaten eisen meer macht en zeggenschap in de instellingen van de federale staat. Iets dat door de andere deelstaten geweigerd wordt.
Op basis van deze onrechtvaardigheid, breed uitgesmeerd door de politici, wordt de oude droom van een onafhankelijk Kroatië snel weer levend. De bevolking is snel gewonnen voor afscheiding van de Joegoslavische staat en stemt massaal voor partijen die dit in hun programma hebben staan.
Dit leidt tot de onafhankelijkheidsverklaring in 1991(voorlopig) en 1992(definitief). Maar er volgen nog jaren burgeroorlog… en pas in 1998 kan Kroatië echt beginnen aan zijn onafhankelijk bestaan.
Joegoslavië zal uiteindelijk na jaren van conflicten uit elkaar vallen in 7 republieken : Slovenië, Kroatië, Bosnië-Herzegovina, Servië, Macedonië, Montenegro en Kosovo.
Maar als je het aan een Serviër vraagt zal die er slechts 6 tellen. Immers, de onafhankelijkheid van Kosovo is nog steeds niet erkend door Servië. Of hoe het conflict in 2022 eigenlijk nog altijd niet helemaal afgelopen is…
